Hà Nội Xưa - Phố Hàng Quạt

Phố Hàng Quạt hiện nay (nói đúng hơn là con phố được mang tên này từ 1945) chứ không phải là phố Hàng Quạt (Rue des Eventails) có từ đầu thế kỷ XX, dài 200 mét, đi từ phố Lương Văn Can đến phố Hàng Nón

Đám múa Rồng của người Hoa trên phố Hàng Quạt (trước năm 1907)

Phố dài 200 mét, đi từ phố Lương Văn Can đến phố Hàng Nón. Đây nguyên là đất thôn Tố Tịnh và thôn Thuận Mỹ, huyện Thọ Xương cũ; là ba phố cũ gộp lại: Nửa phía Đông là phố Hàng Quạt và Hàng Đàn. Nửa phía Tây là phố Mã Vĩ. Phố Hàng Đàn ngày xưa hẳn là nơi tập trung nhiều nhà làm và bán các loại đàn nguyệt, đàn tranh, đàn bầu, nhị, hồ…. Nhưng từ đầu thế kỷ XX, nơi đây chỉ thấy có các cửa hàng làm những đồ gỗ chạm như long đình, bát bửu, đòn đầu rồng, kiệu bát cống, khám thờ, ngai ỷ, bài vị… Sau chuyển sang làm các đồ gỗ thông thường như bàn ghế, tủ chạn… Còn phố Hàng Quạt thì có những cửa hàng vừa làm quạt, vừa bán quạt - tự sản xuất và thu mua từ những nơi khác nữa. Nghề làm quạt ở đây là do một số người dân làng Đào Xá, tên nôm là Đầu Quạt, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên đưa tới. Họ cư trú ở đây, làm quạt, có lập một ngôi đình thờ tổ nghề là một ông họ Đào. Đình đó nay là nhà số 4, gọi là đình Xuân Phiến Thị tức là “chợ quạt mùa Xuân”. Có lẽ xưa ở đây là một cái chợ chuyên bán các loại quạt cho người các tỉnh về mua.

Quạt ở phố này có nhiều loại. Quạt Lủ do làng Kim Lũ (huyện Thanh Trì, Hà Nội) làm ra. Quạt Hới của làng Hải Yến (huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên); quạt Vác (Canh Hoạch, huyện Thanh Oai, Hà Nội); quạt thóc của làng Vo (Nông Vụ, huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội). Quạt nan tre nứa đan theo nhiều hình: lá vả, hình thang… của làng Vẽ (Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, ngoại thành Hà Nội). Quạt lông ngỗng của làng Đơ Đình (Hà Đông)…

Quạt như một thứ thời trang tao nhã của nam giới.

Biểu tượng cho sự giàu có 

Quạt trong tay đửa ở

Trong buổi họp bầu truởng phố  

Số nhà 64 có đền được gọi nôm na là đền Dâu. Số nhà 74 là đình thờ Thành hoàng Bản Cảnh. Số nhà 43 là trường Giáo dục thường xuyên Nguyễn Văn Tố. Đây nguyên là một trường tư thục được mở sớm nhất ở Hà Nội có tên là trường Trí Tri. Đoạn cuối phố Hàng Quạt ngày nay-từ đền Dâu đến đầu Hàng Nón-thời trước là phố Mã Vĩ, nơi chuyên làm và bán các hàng thêu. Một địa chỉ cần nhắc tới là nhà số 21 (trước đây là nhà số 37) của một doanh nhân kiêm nghệ sĩ nổi tiếng một thời Nghiêm Xuân Huyến, từng là chủ nhiệm Báo Bắc Kỳ thể thao (năm 1930). Năm 1936, nơi đây là trụ sở Báo Con Ong- một tờ báo trào phúng đả kích thực dân và tay sai do ông Huyến làm chủ nhiệm. Ông còn là người đỡ đầu đồng thời là nhạc phụ của nhạc sĩ Văn Cao tài danh.

Nay phố Hàng Quạt là một trung tâm chuyên doanh các loại bàn thờ lớn nhỏ, các loại đối trướng kiểu cũ và các loại cờ trướng khen thưởng thi đua hiện đại.